Garść podstawowych informacji na temat języka duńskiego
Zastanawiasz się nad rozpoczęciem swojej przygody z językiem duńskim, ale nie wiesz od czego zacząć? Celem tego wpisu jest wprowadzenie Cię w podstawy języka duńskiego i zgromadzenie źródeł przydatnych do nauki języka duńskiego.
Podstawowe informacje o języku duńskim
Język duński należy do grupy języków północnogermańskich. Oprócz Danii, jest on używany jako język urzędowy na Grenlandii i Wyspach Owczych. Oficjalnie uznany jest standardowy wariant języka pisanego czyli rigsdansk lub inaczej rigsmål, wzorowany na dialekcie zelandzkim. Oprócz zelandzkiego wyróżnia się też inne dialekty m.in. fioński i jutlandzki, jednak są one uznawane za niszowe.
Mapa dialektów
Alfabet
Alfabet duński ma 29 liter i nie różni się zbytnio od innych alfabetów europejskich, dodane są do niego jednak trzy charakterystyczne litery: Æ æ, Ø ø oraz Å å (ta ostatnia zapisywana wcześniej jako Aa/aa; taka pisownia pozostała w przypadku niektórych nazw własnych). Wyrazy zaczynające się na te litery znajdują się na końcu słowników.
Poniżej alfabet duński i jego uproszczona wymowa:
Film z wymową alfabetu: https://youtu.be/uBuI9XEQLeU
Zaimki osobowe
W języku duńskim w formie mianownika mamy następujące zaimki osobowe:
Zaimki han i hun odnoszą się do ludzi, natomiast den i det do zwierząt, przedmiotów i zjawisk. De odnosi się zarówno do ludzi, zwierząt i przedmiotów w liczbie mnogiej.
*Zaimek De pisany wielką literą jest formą grzecznościową, którą tłumaczymy jako Pan/Pani/Państwo. Forma ta jest jednak rzadko używana.
Rodzajniki
Przed każdym duńskim rzeczownikiem stawiamy rodzajnik. Istnieją dwa rodzaje dla liczby pojedynczej: nienijaki (utrum) – en i nijaki (neutrum) – et. W liczbie mnogiej nie ma podziału na rodzaje. Rodzaje poszczególnych rzeczowników w języku polskim i duńskim nie zawsze się pokrywają, dlatego podczas nauki nowych rzeczowników warto uczyć się od razu również ich rodzajników.
Odmiana czasowników
Czasownikiem w bezokoliczniku występuje z at np. at hedde (nazywać się), at spise (jeść), at bo (mieszkać).
Tworząc formę osobową czasownika usuwamy at i do tematu bezokolicznika dodajemy końcówkę -r np. hedder, spiser, bor. Od tej zasady występują jednak wyjątki np. at være (być) -> er, at have (mieć) -> har, at gøre (robić) – gør, at synes (myśleć) – synes.
Dla każdej osoby czasownik ma taką samą formę:
Jeg spiser. Ja jem. Du spiser. Ty jesz. Han/hun/den/det spiser. On/ona/ono je. Vi spiser. My jemy. I spiser. Wy jecie. De spiser. Oni/one jedzą.
Czasowniki dzielimy na słabe i mocne, w zależności od tego jak odmieniają się one przez czasy. Słabe czasowniki dzielą się na dwie grupy. W pierwszej grupie czas przeszły tworzy się poprzez dodanie końcówki -de lub -ede do bezokolicznika. Druga grupa czasowników tworzy czas przeszły poprzez dodanie końcówki -te. Czasowniki mocne odmieniają się nieregularnie.
Poniżej tabela z odmianą przykładowych czasowników:
Wymowa
Duński jest jednym z tych języków, gdzie bardzo ważna jest prawidłowa wymowa. Błędne wymówienie wyrazu może doprowadzić do nieporozumień podczas rozmowy z rodzimymi użytkownikami języka. Pomocne w nauce prawidłowej wymowy jest odsłuchiwanie dialogów, utworów lub oglądanie filmów po duńsku.
Najważniejsze zasady wymowy niektórych liter i dwugłosek duńskich
- å (lub aa) – wymawia się podobnie jak polskie o, jednak jest bardziej otwarte
- æ – wymowa zbliżona do polskiego e
- ø – wymowa jak zaokrąglone y
- y – wymowa zbliżona do wysokiego u
- aj, ej, øj – wymawia się jak aj, aj, oj
- ig – w złożeniach: mig, dig, sig wymawia się jak aj
- og – przed l, p oraz na końcu wyrazu ma wymowę zbliżoną do öj
- egn, ogn – wymawia się jak a-in, o-in
- c – w wyrazach obcego pochodzenia przed e, i , y, æ, c wymawia się jak s, przed a, o, u oraz na końcu wyrazu – jak k
- ch – wymowa zbliżona do polskiego ś, w wyrazie Christian wymawia się jak k
- d – miękkie d i wymowa zbliżona do l
- g – na początku wyrazu lub sylaby wymawia się jak polskie g, na końcu wyrazu po samogłosce lub przed e czyta się jak j, po i oraz y – nieme
- h – wymawia się jak polskie h, ale przed j oraz v – zawsze nieme
- v – jak polskie w, może też być wymawiane jako ł
- tj – wymawia się podobnie jak polskie ć
Strona na której można posłuchać wymowy poszczególnych głosek w przykładowych wyrazach: http://www.dunski.slowka.pl/artykuly,dunski-wymowa,m,1707.html
Charakterystyczną cechą języka duńskiego jest również stød, czyli zjawisko fonetyczne powstające przy zwarciu krtaniowym. Brzmi to mniej więcej tak, jakby rozmówca “zaciął się” w połowie wyrazu. Jest to ważne, gdyż niektóre wyrazy różnią się między sobą jedynie występowaniem lub brakiem stød. Poniżej link do anglojęzycznego filmiku, który może być pomocny w zrozumieniu tego zjawiska:
Duńskiej wymowy uczymy za darmo na naszym Instagramie. Sprawdź koniecznie nasze mini-lekcje!
Przydatne strony
- Słownik języka duńskiego
- Słownik polsko-duński
- Słownik obrazkowy
- Loecsen strona pomagająca przyswoić podstawowe zwroty i słownictwo z możliwością ich odsłuchania
- Goethe-Verlag strona z posegregowanymi tematycznie zwrotami i przykładami zdań, oraz plikami dźwiękowymi
- dr.dk strona na której można znaleźć artykuły, programy telewizyjne i podcasty w języku duńskim
- Learn Danish with DanishClass101.com anglojęzyczny kanał na youtube, gdzie znajdziesz m.in. ćwiczenia na rozumienie ze słuchu
To już wszystkie podstawowe informacje o języku duńskim. Zapraszamy również do facebookowej grupy Mestera oraz na fanpage, gdzie codziennie pojawiają się nowe, przydatne materiały. O nietypowości języka duńskiego rozmawiamy także na naszym kanale na youtube.
Chcesz nauczyć się języka duńskiego? Zapisz się na kurs duńskiego online lub kurs duńskiego w Poznaniu!
Do wyboru:
zajęcia indywidualne
oraz zajęcia w parze
a także zajęcia w grupie
Nie wiesz na jakim poziomie jesteś? Rozwiąż nasz test poziomujący!
