Zdania złożone podrzędnie w języku duńskim

Czym jest zdanie złożone podrzędnie i czym charakteryzuje się w języku duńskim? Dla przypomnienia: jest to wypowiedzenie złożone z wielu zdań składowych, w którym jedno z nich wynika z drugiego, natomiast samodzielnie nie zachowuje ono sensu. Niedawno pisaliśmy o prostym szyku zdania, więc zanim rozpoczniesz lekturę o zdaniach złożonych warto wrócić do poprzedniego wpisu.

Jaki szyk ma zdanie podrzędnie złożone? Musimy tu pamiętać o tzw. przysłówkach centralnych (CA = centraladverbier), które w duńskim mają specyficzne położenie w zdaniu. W prostym szyku występują one na trzecim miejscu, zaraz po pierwszym czasowniku. Jednak w zdaniach podrzędnie złożonych zmieniają swoje położenie i znajdują się tuż za podmiotem. Po duńsku taki szyk zdania oznaczamy SAV (subjekt = podmiot; adverbium = przysłówek centralny; verbum = czasownik).

• Jeg kan ikke komme til festen, fordi jeg pludselig blev syg. – Nie mogę przyjść na przyjęcie, ponieważ nagle się rozchorowałam/em.

Aby ułatwić sobie rozpoznanie podrzędnego szyku zdania, warto wyróżnić spójniki podrzędne w duńskim (ledsætningskonjunktioner).

Spójniki wprowadzające podrzędny szyk zdania:

• fordi – ponieważ  
• at – że
• selvom – chociaż; mimo że
• da – gdy (do przeszłości)
• når – gdy (do teraźniejszości i przyszłości)
• hvis – jeśli
• om – czy

Przykłady zdań:

• Jeg hilser altid på min nabo, selvom jeg ikke kan lide ham. – Zawsze witam się z sąsiadem, mimo że go nie lubię.
• Jeg ved ikke, om det regner i dag. – Nie wiem, czy dziś będzie badać.
• Vi går en tur i skoven, hvis det ikke regner. – Pójdziemy na spacer do lasu, jeśli nie będzie padać.
• Jeg holdt en stor fest, da jeg blev 30. Jeg holder tit fest, når jeg har fødselsdag. – Urządziłam/em duże przyjęcie, gdy ukończyłam/em 30 lat. Często urządzam przyjęcie, gdy mam urodziny.

Zaimki względne również mogą występować jako spójniki. Są to słówka pytające wprowadzające zdanie podrzędne oraz zaimki zastępujące podmiot:

• som – który
• der – który
• hvad – co
• hvor – gdzie
• hvordan – jak
• hvor mange – jak wiele

Przykłady zdań:

• Jeg kan ikke høre, hvad du siger. – Nie słyszę, co mówisz.
• De besluttede, hvor de holder fest. – Zdecydowali, gdzie wyprawią przyjęcie.
• Måske skal vi finde en restaurant, der ikke er så dyr. – Może znajdziemy restaurację, która nie jest tak droga.
• Jeg har en cykel, som du godt må få. – Mam rower, który możesz pożyczyć.

Uwaga na zdania rozpoczynające się od spójników podrzędnych! Najczęściej będą to zdania warunkowe ze spójnikiem hvis na początku, ale w zasadzie każdy spójnik oprócz zaimków względnych może rozpocząć zdanie. Wówczas w zdaniu głównym musimy pamiętać o inwersji!

• Hvis du (ikke) åbner døren, kan (ikke) jeg komme ind.
• Hvis jeg (ikke) får lønforhøjelse, har jeg (ikke) råd til at købe en lejlighed.
• Når de får ferie, tager de i sommerhus.

Pamiętaj zawsze, że zdania podrzędnie złożone mają przestawny szyk zdania w języku duńskim! Jest to bardzo ważne i na początku może wydawać się trudne do opanowania. Polecamy również ćwiczenia, które pomogą Ci to zagadnienie opanować.

Wpadaj też na naszego Insta i dołącz do grupy na FB! Ostatni dzwonek, żeby się zapisać na kursy wakacyjne!