Czasowniki modalne w duńskim

Dzisiaj dla odmiany od zeszłotygodniowego kociego słownictwa zajmiemy się gramatyką, a dokładniej mówiąc omówimy czasowniki modalne w języku duńskim. Są one bardzo często używane, głównie do wyrażania swoich możliwości albo chęci, bądź też stosunku do danego zjawiska. Jest to specjalna grupa czasowników, które od „zwykłych” czasowników różnią się pod kilkoma względami. Ciekawy jakimi? Zapraszamy do czytania.

Podstawowe czasowniki modalne w duńskim to:

• måtte – musieć (bardziej wewnętrzna potrzeba mówiącego)
• skulle – musieć (bardziej zewnętrzne okoliczności)
• kunne – móc, potrafić
• ville – chcieć

Różnica między użyciem czasowników måtte i skulle polega na różnicy w intencji mówiącego – jeśli chce on powiedzieć, że musi coś zrobić, ale wynika to z jego wewnętrznej potrzeby, wówczas użyje on måtte. Jeśli natomiast mówiący musi coś zrobić, gdyż wymagają tego od niego zewnętrzne czynniki – takie jak praca, reguły – wówczas użyje skulle. Porównaj:

• Jeg må gå nu. Jeg har lovet at hjælpe min mor. – Muszę już iść. Obiecałem pomóc mamie.
• Jeg skal gå nu. Jeg arbejder tidligt i morgen. – Muszę już iść. Jutro pracuję od rana.

Czasownik måtte ma jeszcze drugie znaczenie – bowiem może on wyrażać pozwolenie. Spójrz na poniższe przykłady:

• Mor, må jeg lege nu? – Mamo, mogę się teraz pobawić?
• Ja, det må du gerne. – Tak, oczywiście że możesz.
• Må jeg låne din bil? – Mogę pożyczyć twój samochód?
• Nej, desværre. Jeg har brug for den i dag. – Niestety nie. Potrzebuję go dzisiaj.

Czasowniki modalne odmieniają się inaczej niż czasowniki regularne, gdyż nie doklejamy do nich zwyczajowej duńskiej końcówki osobowej –er. Ich forma odmieniona do osoby jest krótsza niż bezokolicznik:

• måtte – Jeg må…
• skulle – Jeg skal…
• kunne – Jeg kan…
• ville – Jeg vil…

By lepiej zobaczyć tę różnicę, porównaj formę odmienioną do osoby czasowników regularnych i modalnych:

• Jeg taler. (mówię) vs. Jeg vil. (chcę)
• Jeg synger. (śpiewam) vs. Jeg må gå nu. (muszę już iść)

Ważną cechą, która odróżnia czasowniki modalne od regularnych czasowników – takich jak np. love – obiecywać, albo tænke – myśleć/sądzić, jest fakt, że jako drugi czasownik w zdaniu występuje po nich bezokolicznik bez at. Porównaj poniższe przykłady:

• Jeg lover at gøre det. (Obiecuję to zrobić.) vs. Jeg kan synge (Umiem śpiewać).
• Jeg tænker, at du er sød. (Myślę, że jesteś uroczy.) vs. Man bør ikke tænke på sådan noget. – (Nie powinno się myśleć o takich rzeczach).

Jak widzisz, czasowniki modalne wyrażają stosunek mówiącego do opisanej w zdaniu sytuacji – modulują więc znaczenie drugiego, użytego w zdaniu czasownika. Istnieją też czasowniki przejściowe, które zachowują się tak jak modalne – też modulują drugi czasownik, modyfikując jego znaczenie. Wówczas może po nich wystąpić bezokolicznik bez at, ale nie musi – wybór zależy od mówiącego. Należą do nich:

• at burde – Jeg bør – powinno się
• at turde – Jeg tør – mieć odwagę by coś zrobić, ważyć się

Spójrz na poniższe przykłady z użyciem ich:

• Jeg tør ikke tale det./ Jeg tør ikke at tale det. – Nie mam odwagi tego powiedzieć
• Daginstitutionerne burde være gratis. – Przedszkola i żłobki powinny być darmowe.

Aby podszlifować czasowniki modalne, a także wiele innych zagadnień gramatycznych w duńskim, koniecznie zapisz się na nasz kurs indywidualny KLIK! lub grupowy KLIK! 

Więcej o duńskiej kulturze, słownictwie i gramatyce znajdziesz na naszej grupie na facebooku i innych wpisach na blogu. 

Aby zawsze być na bieżąco zapraszamy też na naszego instagrama.